
Vroeg volwassen: Parentificatie en haar gevolgen
Vroeg volwassen: Parentificatie en haar gevolgen
Ben jij als kind opgegroeid met de verantwoordelijkheid om voor je ouders of broertjes en zusjes te zorgen? Heb je jezelf vaak afgevraagd of het wel normaal was om op jonge leeftijd al zoveel te moeten regelen en zorgen? Dan heb je misschien te maken gehad met parentificatie. Dit gebeurt als ouders hun kinderen teveel verantwoordelijkheid geven, waardoor ze in de rol van volwassene terechtkomen voordat ze daar klaar voor zijn. Het is natuurlijk goed om je ouders af en toe te helpen, maar teveel verantwoordelijkheid dragen kan negatieve gevolgen hebben voor de ontwikkeling van een kind.
In dit artikel gaan we dieper in op wat parentificatie precies is en onderzoeken we hoe dit kan doorwerken in het latere leven van een kind.
Wat is parentificatie?
Parentificatie gebeurt wanneer de typische ouder-kindrelatie wordt omgedraaid en het kind de ouderlijke rol op zich neemt.
Normaal gesproken geven ouders aan hun kinderen, maar bij parentificatie is het omgekeerd. De ouder vraagt het kind om taken over te nemen die normaal gesproken door een ouder zouden worden gedaan. Dit kan gebeuren als de ouder niet in staat is om aan zijn of haar verantwoordelijkheden te voldoen, of als het kind zichzelf in die rol plaatst uit de behoefte om dichter bij de ouder te staan.
Voorbeeldsituatie
Stel je voor dat er een gezin is met een alleenstaande moeder en twee kinderen: een 14-jarige dochter genaamd Sarah en een 10-jarige zoon genaamd Jack. Hun moeder heeft meerdere banen om de eindjes aan elkaar te knopen en is vaak moe en gestrest.
Op een dag krijgt de moeder een ernstige verkoudheid en is niet in staat om voor Jack te zorgen. Sarah biedt aan om hem naar school te brengen en hem op te halen, hem te helpen met huiswerk en voor hem te koken. Dit wordt een terugkerend patroon en Sarah neemt steeds meer verantwoordelijkheden op zich om voor Jack te zorgen.
In de loop van de tijd begint Sarah te beseffen dat ze de ouderlijke rol op zich heeft genomen. Ze voelt zich verantwoordelijk voor Jack en denkt dat het haar taak is om hem te beschermen en voor hem te zorgen. Ze mist vaak school om voor Jack te zorgen en vindt het moeilijk om tijd te vinden voor haar eigen sociale leven en activiteiten.
Hoewel Sarah goed voor Jack zorgt en haar best doet om haar moeder te ontlasten, heeft ze steeds meer moeite om haar eigen verantwoordelijkheden als tiener aan te kunnen. Ze raakt gestrest en overbelast en begint schoolwerk en andere taken te verwaarlozen. Dit kan op de lange termijn negatieve gevolgen hebben voor Sarah’s welzijn en ontwikkeling
Hoewel het niet ideaal is, kan parentificatie soms ook positieve gevolgen hebben voor het kind. Uit onderzoek blijkt dat als een kind positief denkt over de zorg voor een ouder en de verantwoordelijkheden die daarmee gepaard gaan, het kan bijdragen aan hun gevoel van eigenwaarde en zelfeffectiviteit. Het is echter belangrijk op te merken dat dit geen reden is om parentificatie na te streven of te rechtvaardigen.
Soorten Parentificatie
Er zijn twee soorten parentificatie die onderscheiden kunnen worden: instrumentele parentificatie en emotionele parentificatie.
Instrumentele Parentificatie
Instrumentele parentificatie gebeurt wanneer ouders hun kind verantwoordelijkheden geven die niet bij de leeftijd passen.
Dit kunnen taken zijn als wekelijks boodschappen doen, rekeningen betalen, maaltijden koken voor het gezin of zorgen voor een ziek broertje of zusje.
Bedenk echter dat als je je 10-jarige kind de afwas laat doen, dat niet betekent dat je aan instrumentele parentificatie doet – dat helpt ze juist om het geloof in hun eigen kunnen op te bouwen!
Emotionele Parentificatie
Emotionele parentificatie vindt plaats wanneer een kind zich verplaatst om specifieke emotionele behoeften van de ouder te vervullen. Van het kind wordt verwacht dat het de emotionele behoeften van de ouder ingaat en steun biedt-
Denk aan een kind dat huilt omdat zijn ouder zijn verjaardag is vergeten. In plaats van te proberen het kind te troosten, wordt de moeder gestresst en zegt ze wanhopig dat ze het niet aankan. Het kind kan dan reageren door zijn pijn te onderdrukken en probeert zijn ouder te steunen.
Emotionele parentificatie gaat vaak samen met instrumentele parentificatie. In het algemeen kan emotionele parentificatie nog destructiever zijn voor de ontwikkeling van een kind dan instrumentele parentificatie.
Op ouders gericht versus op broers en zussen gerichte parentificatie
Soms is parentificatie gericht op een broer of zus. Dit betekent dat een kind de voornaamste verzorger wordt van een broer of zus die ziek of gehandicapt is.
Dit kan bijvoorbeeld gebeuren wanneer een kind zorgt voor een broer of zus met een autismespectrumstoornis of wanneer een broer of zus chronisch ziek is.
Uit een studie uit 2016 bleek dat oudergerichte parentificatie eerder tot stress leidt. Broer/zus-gerichte parentificatie kan ook stress veroorzaken, maar ook voordelen van het opbouwen van een positieve relatie met hun broer of zus.
Oorzaken van Parentificatie
Niet alle ouders zijn in staat om te zorgen voor de fysieke en emotionele behoeften van hun kinderen. In sommige gezinnen neemt het kind de rol van verzorger over om ervoor te zorgen dat het gezin als geheel functioneert.
Onderzoekwijst uit dat moeders meer geneigd zijn tot parentificatie dan vaders. Redenen waarom een opvoedende volwassene een kind inschakelt om een ouderrol op zich te nemen, zijn onder andere:
Parentificatie kan plaatsvinden wanneer een ouder een fysieke of emotionele beperking heeft, zoals de volgende:
- Een ernstig zieke ouder (zie studie) of broer of zus
- Middelenmisbruik van de ouders (zie studie)
- Psychische stoornissen zoals persoonlijkheidsstoornissen (zie studie)
- De ouder is verwaarloosd of mishandeld als kind en heeft daarom een onveilige gehechtheid van ouders aan hun eigen ouders ontwikkeld (zie studie)
Parentificatie kan ook voorkomen wanneer het gezinsleven geconfronteerd wordt met problemen, zoals:
- Ouderverstoting (zie studie)
- De ouders immigreren en hebben moeite met integreren in de maatschappij (zie studie)
- Financiële moeilijkheden in het gezin (zie studie)
- Overlijden van een ouder (zie studie)
- Beide ouders werken
- Het kind wordt opgevoed door een alleenstaande ouder
- Relatieproblemen van de ouders
- Het gezin is een kluwengezin
Symptomen van Geparentificeerde Kinderen
Wanneer een kind wordt geparentificeerd, ontwikkelen zich verschillende symptomen, afhankelijk van de mate van parentificatie.
Symptomen bij jonge kinderen
Enkele mogelijke symptomen bij een jonger kind zijn:
- Stress en angst. Constante verantwoordelijkheid die een kind niet aankan, kan leiden tot stress en angst.
- Lichamelijke symptomen. Een kind kan klagen over buikpijn of hoofdpijn zonder bekende oorzaak.
- Storend gedrag. Agressief gedrag, academische problemen en sociale uitdagingen kunnen de kop opsteken.
- Beperkte ontwikkeling. Kinderen kunnen aarzelen om deel te nemen aan het soort activiteiten dat hun leeftijdsgenoten ondernemen, en misschien zelfs geen plezier beleven aan spelen.
Symptomen bij tieners
Als tiener kunnen de symptomen de volgende zijn:
- Onvermogen om contact te maken met hun eigen gevoelens: Een geparentificeerd kind leert zijn eigen gevoelens te negeren. Ze bedenken dat als ze zich dicht bij hun ouder willen voelen, ze volwassen taken moeten overnemen. Door de behoeften van de ouder boven die van zichzelf te stellen, verliest een tiener het vermogen om zijn gevoelens onder woorden te brengen.
- Zelfverwijt en schuldgevoel: Als er niemand in de buurt is om hun gevoelens te bevestigen, kan een geparentificeerde tiener gevoelens van zelfverwijt en zelftwijfel ervaren.
- Verlies van de kindertijd: Het gevoel dat ze hun jeugd hebben verloren kan leiden tot gevoelens van woede en depressie.
- Gebruik van middelen: Tieners kunnen leren zelfmedicatie te gebruiken in een poging de onaangename emoties die ze voelen te temperen.
Langetermijneffecten van parentificatie
Volwassenen die als kind geparentificeerd werden, willen misschien weten hoe dit hun leven beïnvloedt. Laten we eens kijken naar de uitdagingen en dan naar de voordelen.
Onevenwichtige relaties in het volwassen leven
Het opbouwen van een relatie met een primaire verzorger is een belangrijke taak in de ontwikkeling van kinderen. Dit staat bekend als gehechtheid.
Een veilige gehechtheid met een verzorger geeft een kind een gevoel van veiligheid, welzijn en eigenwaarde. Een positieve relatie biedt ook een intern werkmodel voor toekomstige relaties.
Parentificatie kan leiden tot onveilige gehechtheid en dit kan op zijn beurt toekomstige relaties negatief beïnvloeden.
Als volwassene kan een geparentificeerd kind moeite hebben anderen te vertrouwen en liever onafhankelijk zijn. Ze kunnen ongezonde relaties aangaan en een verzorgende rol op zich nemen, zelfs als ze dat niet willen, omdat dit de rol is die ze gewend zijn. Voor veel geparentificeerde kinderen wordt de ouderlijke rol een essentieel onderdeel van hun identiteit die waarschijnlijk zal voortduren tot in de volwassenheid. (zie studie) Daardoor kunnen ze soms overdreven zorgzaam en ouderlijk optreden in hun persoonlijke relaties. (zie studie).
Ze kunnen hun eigen gezondheid en behoeften verwaarlozen ten opzien van hun kinderen, ook wel bekend als het “Caretaker Syndroom”. (zie studie)
Daarnaast kunnen ze zich zorgen maken dat ze in de steek gelaten worden.
Gevoelens van schaamte
Parentificatie vindt plaats als de ouders van een kind onrealistisch hoge verwachtingen hebben voor hun kind. neer ouders onrealistisch hoge verwachtingen hebben van hun kinderen.
Hierdoor kan het geparentificeerde kind een laag zelfbeeld en gevoelens van schaamte ontwikkelen als het niet aan deze verwachtingen voldoet.
Op volwassen leeftijd hebben geparentificeerde kinderen meer kans om gevoelens van schaamte en schuldgevoelens te ervaren, wat kan resulteren in zelfvernietigende, masochistische of narcistische persoonlijkheidskenmerken (zie studie).
Onderpresteren op school
Geparentificeerde kinderen onderdrukken hun eigen behoeften om voor hun ouders, broers en zussen te zorgen.
Uit een studie uit 2008 blijkt dat teveel verantwoordelijk en zorg voor anderen in de kindertijd academische prestaties kan verminderen.
Een minder goede fysieke en mentale gezondheid
Volgens een studie uit 2018 vergroot het hebben van negatieve jeugdervaringen de kans dat je zowel geestelijke als lichamelijke gezondheidsproblemen ontwikkelt.
Geparentificeerde kinderen lijden emotioneel en pyschologisch gezien, omdat ze hebben geleerd hun eigen behoeften ondergeschikt te maken aan die van de ouder (zie studie).
Ze hebben meer kans op psychische problemen zoals posttraumatische stressstoornis (PTSS), depressie, angst (zie studie) en persoonlijkheidsstoornissen (zie studie). Middelengebruik komt ook veel voor bij volwassenen die geparentificeerd zijn als kind.
Angst om zelf kinderen te krijgen
Als geparentificeerde kinderen volwassen worden, kunnen ze bang zijn om kinderen te krijgen (zie studie).
Voordelen van parentificatie
Parentificatie kan ook voordelen hebben voor het betroffen kind (zie studie).
Bijvoorbeeld, als je als kind parentificatie hebt ervaren en de relatie als positief hebt ervaren – en als je inspanningen op de een of andere manier werden beloond – kun je merken dat het verzorgen van anderen je een extra dosis empathie heeft gegeven die je helpt sterke relaties op te bouwen.
In In grote gezinnen kunnen kinderen die jong praktische verantwoordelijkheid dragen een gevoel van voldoening krijgen (zie studie).
Je hebt misschien een goed gevoel voor wie je bent en wat je sterke punten zijn. En als je voor je broer of zus hebt gezorgd, heb je misschien een vriend of vriendin en een speciale band voor het leven.
Hoe doorbreek je de cyclus van parentificatie?
Onderzoek uit 2019 suggereert dat parentificatie intergenerationeel kan zijn. Dit betekent dat de effecten worden overgedragen op de volgende generatie.
Geparentificeerde kinderen kunnen dus ouders worden die minder ontvankelijk zijn voor de behoeften van hun kinderen. Zo kan het bijvoorbeeld zijn dat geparentificeerde kinderen het verlies uit hun kindertijd proberen te compenseren door hun eigen kinderen hun emotionele behoeften te laten vervullen.
Aangezien parentificatie van generatie op generatie kan plaatsvinden, wat kun je doen om het patroon te doorbreken?
De eerste stap is bewustwording. Deze stap heb je waarschijnlijk al gezet, anders zou je dit artikel niet lezen!
De tweede stap is gezonde grenzen zetten. Wie is er verantwoordelijk voor wat? Het is prima als je kind meehelpt in huis en op zijn broertjes en zusjes past, maar die verantwoordelijkheid mag geen invloed hebben op de lichamelijke en geestelijke gezondheid van je kind, zijn schoolwerk of zijn sociale relaties.
Het is geen probleem als uw kind u verdrietig of overstuur ziet. U kunt over uw gevoelens praten en dit zal uw kind zelfs helpen om in contact te komen met zijn eigen emoties. Maar uw kind moet zich niet verantwoordelijk voelen voor uw gevoelens.
Genezen van parentificatie
Niet ieder kind dat parentificatie heeft meegemaakt heeft behandeling nodig. Sommige mensen leiden echter dusdanig aan de gevolgen van parentificatie dat therapie nodig is om het trauma te verwerken.
Om te genezen van parentificatie is het belangrijk om in contact te komen met je innerlijke kind. Door te luisteren naar je innerlijk kind en wat zij/hij nodig heeft, kun je jezelf nu dingen geven die je vroeger niet kreeg.
Je kunt de volgende stappen nemen om te herstellen van parentificatie:
- Deel je ervaringen met parentificatie met iemand die je vertrouwt
- Leer jezelf belangrijk te vinden en jezelf als prioriteit te zien
- Leer je eigen behoeften uit te spreken
- Rouw om wat je gemist hebt in je kindertijd
- Leer gezonde grenzen te zetten – zowel bij je ouders als bij andere mensen
- Vergeef je ouders
- Ontwikkel zelfliefde
Hier zijn een paar oefeningen die je hierbij kunnen helpen:
- Houd een foto van jezelf als kind bij de hand en kijk ernaar. Laat de gevoelens toe die het bij je oproept.
- Praat met je innerlijke kind zoals je met een vriend of vriendin zou praten.
- Schrijf een brief aan je innerlijke kind.
Professionele Hulp Zoeken
Parentificatie is een jeugdtrauma dat moeilijk kan zijn om alleen te verwerken.
Als je hier steun bij wilt bieden wij individuele therapie aan die je kan helpen om oude trauma’s die veroorzaakt zijn door parentificatie te doorbreken.